Ile kosztuje rozwód i stwierdzenie nieważności małżeństwa?

Dokładna cena rozwodu zależy od kilku czynników. Pewną część stanowi wynagrodzenie pełnomocników obu stron, czy adwokatów. Jest to wydatek ustalany indywidualnie z klientami. Ponadto ważny jest stopień skomplikowania sprawy, a także zakres postępowania dowodowego. Dlatego na pytanie o to, ile kosztuje rozwód, a ile stwierdzenie nieważności małżeństwa nie da się odpowiedzieć jednoznacznie.

Koszty związane z rozwodem

Decydując się na rozwód świecki (cywilny), należy być świadomym konieczności poniesienia pewnych wydatków. Standardowo, stała opłata związana z pozwem rozwodowym wynosi 600 złotych. Warto jednak wziąć pod uwagę, iż należy ją uiścić do właściwego sądu. Jeżeli małżonkowie w toku postępowania chcą dokonać podziału majątku, muszą liczyć się z dodatkowymi kosztami oscylującymi między 300 a 1000 złotych. Dokładna suma uzależniona jest od tego, czy chęć dokonania podziału jest zgodna, czy też nie. W urzędzie miasta należy również uiścić opłatę skarbową od pełnomocnictwa (w wysokości 17 złotych), jeśli strona będzie reprezentowana przez adwokata. Koszt pomocy prawnej jest kwestią indywidualną i ustalany jest z każdym klientem. Jest on związany z doświadczeniem prawnika i stopniem skomplikowania sprawy rozwodowej.

Istnieją pewne przepisy mówiące o całkowitym lub częściowym zwolnieniu z kosztów sądowych. Jest to związane ze stanem materialnym lub rodzinnym stron. Wówczas, konieczne jest złożenie wraz z pozwem specjalnego wniosku. Warto jednak pamiętać, że nie zwalnia to ze zwrotu kosztów pełnomocnika procesowego w momencie przegranego procesu. Strona będąca w ciężkiej sytuacji materialnej ma prawo do ustanowienia pełnomocnika z urzędu.

Inny wydatek uwzględnia m.in. przeprowadzenie dowodów, w tym opinii biegłych. Zgodnie z postępowaniem cywilnym cenę procesu ponosi strona przegrywająca. Jeśli na mocy prawa, jeden z małżonków zostanie uznanym winnym za rozkład pożycia, to zobligowany jest do pokrycia odpłatności za postępowanie. Do całkowitego kosztu rozwodu doliczyć trzeba również obciążenie finansowe związane z alimentami, o ile zostaną one zasądzone. W przypadku rozwiązania małżeństwa bez orzekania o winie połowę ze stałej kwoty tzn. 600 złotych zostanie zwrócone powodowi. W takiej sytuacji druga strona musi zwrócić mu 150 złotych.

Cena, jaką należy zapłacić za zmianę nazwiska po rozwodzie, wynosi ok. 11 złotych. Należy to jednak wykonać w terminie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia wyroku orzekającego o rozwodzie. Wówczas, w urzędzie stanu cywilnego składa się oświadczenie o powrocie do poprzedniego nazwiska.

Co musi zawierać pozew rozwodowy?

Przygotowanie pozwu sądowego jest pierwszym krokiem, który należy wykonać na drodze do orzeczenia o nieważności małżeństwa. Dokument musi być jednak przygotowany w sposób precyzyjny i zgodny z określonymi przepisami prawa (art. 126 k.p.c.) i zawierać elementy uwzględnione w art. 187 k.p.c. Komplet musi zawierać:

• dane sądu, do którego kierowany jest pozew,

• szczegółowe dane stron, w tym imiona i nazwiska, ich adresy oraz numery PESEL,

• imię, nazwisko i dane pełnomocnika procesowego,

• informację o rodzaju pisma – pozew o rozwód,

• precyzyjne określenie żądania (w tym orzecznictwo o winie jednej lub dwóch stron, alimenty na rzecz swoją lub małoletnich dzieci, ustalenie kontaktów, itd.),

• opis okoliczności skłaniających i uzasadniających żądania strony,

• podpis strony i pełnomocnika,

• dodatkowe załączniki.

Różnice pomiędzy rozwodem cywilnym a stwierdzeniem nieważności małżeństwa

Decydując się na stwierdzenie nieważności małżeństwa, zwanego – niepoprawnie – jako „rozwód kościelny”, czy „unieważnienie małżeństwa kościelnego” albo „unieważnienie ślubu”, należy wziąć pod uwagę różnicę między rozwodem cywilnym a procesem o orzeczenie nieważności małżeństwa. Ten pierwszy bowiem nie powoduje przerwania związku zawartego na mocy prawa kanonicznego.

W Kościele katolickim nie istnieje takie pojęcie jak rozwód. Oznacza to w praktyce, że prawo kanoniczne dopuszcza jedynie uznanie nieważności takiego małżeństwa. Według zasad chrześcijańskich związek dwóch osób, które ślubowały przed Bogiem miłość i wierność aż do śmierci, jest nierozerwalny. Ponadto, wyroki sądów kościelnych nie mogą w żaden sposób wpływać na decyzje sądów państwowych. Mówi o tym Konkordat z dnia 28 lipca 1993 roku między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską. Na podstawie tego dokumentu na terenie Polski obowiązuje całkowity rozdział Kościoła katolickiego od państwa. Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego wyłącznie Sąd Biskupi może podjąć decyzję o nieważności związku małżeńskiego. Tak samo, jak w przypadku rozwodów cywilnych koniecznie jest uwzględnienie miejsca zamieszkania stron, ponieważ ma to wpływ na wybór odpowiedniego organu odpowiedniego dla rozpatrzenia sprawy.

Sakrament zawarcia małżeństwa może zostać uznany za nieważny z powodu m.in.:

• choroby psychicznej jednego z małżonków,

• zmiany wiary jednej lub obu stron,

• powinowactwa,

• impotencji,

• pokrewieństwa,

• zbyt młodego wieku (16 lat dla mężczyzn, 14 lat dla kobiet),

• wad zgody małżeńskiej,

• wieczystego i publicznego ślubu czystości,

• zatajenie choroby genetycznej,

• podstępu.

Między rozwodem cywilnym a stwierdzeniem nieważności małżeństwa istnieją również różnicezwiązane z rodzajem dokumentacji, jaką należy przedłożyć odpowiednim organom. Do Sądu Biskupiego należy złożyć tzw. skargę powodową o nieważność małżeństwa. W treści muszą znaleźć się informację o dokładnym przebiegu związku łącznie z relacjami przedmałżeńskimi, miejscu i dacie ślubu, okolicznościach, jakie doprowadziły do decyzji o konieczności unieważnienia związku. Podobnie jak podczas rozprawy cywilnej uwzględnia się obecność świadków i przeprowadza dowody. Jednakże – co warto zaznaczyć – w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa nie ma rozpraw, a przesłuchania świadków odbywają się pojedynczo.

Średni koszt stwierdzenia nieważności małżeństwa, nazywanego niepoprawnie „unieważnieniem małżeństwa”, czy „rozwodem kościelnym” to ok. 1000-2000 złotych. Różnica wynika przede wszystkim z sądu kościelnego, w którym toczy się sprawa. W jednym będzie to 1000 zł, w innym dwukrotnie więcej. W tej cenie nie uwzględnia się kosztów adwokata kościelnego ani biegłego sądowego. Co ważne, w każdą sprawę zaangażowany jest również obrońca węzła małżeńskiego. Jego celem jest weryfikowanie i często podawanie w wątpliwość argumentacji oraz dowodów złożonych przez powoda.

Kim jest adwokat kościelny?

Adwokat kościelny to specjalista znający się na prawie kanonicznym. Nie istnieje obowiązek korzystania z jego usług w przypadku stwierdzenia nieważności małżeństwa, zwanego jako „unieważnienie związku małżeńskiego”. Jednakże jego brak może drastycznie zmniejszyć szanse na stwierdzenie nieważności małżeństwa. Ponadto kiedy sprawa o stwierdzenie nieważności małżeństwa jest skomplikowana lub odbywa się wyłącznie za zgodą jednej ze stron, adwokat kościelny może bardzo dużo pomóc.

Funkcję adwokata kościelnego może pełnić osoba świecka, która ma przynajmniej licencjat w zakresie prawa kanonicznego. Stopień ten – w odróżnieniu od potocznego rozumienia pojęcia „licencjat” – jest wyższy od magistra, a niższy od doktora. Pożądanym jest, aby adwokat kościelny posiadał zatwierdzenie przy danym sądzie kościelnym. Dokonuje się tego dekretem biskupa. W związku z powyższym funkcji adwokata kościelnego nie może pełnić wyłącznie magister prawa. Warto przestrzec wszystkie osoby szukające adwokata kościelnego, aby sprawdziły uprawnienia danej osoby, czy rzeczywiście posiada wszelkie – wymagane przez prawo kanoniczne – uprawnienia do występowania przed sądami kościelnymi w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Potwierdzeniem tego jest m.in. ukończenie studiów z zakresu prawa kanonicznego, posiadanie tytułu licencjata kościelnego zgodnie z Konstytucją Apostolską Sapientia Christiana oraz wpisanie na listę adwokatów przy sądzie kościelnym.

Co jest celem prawnika kanonisty? Jego działanie opiera się na ustaleniu tytułów nieważności małżeństwa, sporządzeniu szczegółowej dokumentacji, zwłaszcza skargi powodowej oraz zebraniu materiału dowodowego, na czele którego stoi merytoryczne przygotowanie świadków do składania zeznań.

Jak wygląda sprawa rozwodowa w sądzie?

Sprawy rozwodowe przebiegające bez zgody jednej ze stron, mogą być skomplikowane i rozłożone w czasie. Wyrok mówiący o orzeczeniu rozwiązania małżeństwa wydawany jest przez właściwy sąd, który dokładanie zapoznał się z dokumentacją sprawy.

Zanim jednak dojdzie do ostatecznego werdyktu, odpowiednie jednostki muszą ustalić kilka podstawowych faktów oraz przesłuchać obie strony na okoliczności trwałego i zupełnego rozkładu więzi małżeńskich. Istotną kwestią jest ustalenie sytuacji majątkowej, możliwości zarobkowej (ma na to przełożenie na ustalenie ewentualnych alimentów), kontaktów z potomstwem i usprawiedliwionych potrzeb dzieci.

Kluczowe jest zapoznanie się ze zgłoszonymi przez powoda dowodami. Trzeba jednak mieć na uwadze to, że sąd ma pełne prawo do pominięcia niektórych wniosków dowodowych np. ze względu na złożenie je w niewłaściwym czasie ze swojej winy. Uzasadnieniem niezłożenia dokumentu w wyznaczonym terminie może być np. orzeczenie lekarskie. Co więcej, na mocy nowelizacji kodeksu postępowania cywilneg o możliwe jest pomięcie dowodów przez sąd. Ma to miejsce w przypadku ich nieprzydatności w sprawie rozwodowej lub orzeczenia.

Proces jest nieco bardziej skomplikowany, jeśli w małżeństwie znajdują się małoletnie dzieci. Sąd nie może wówczas ograniczyć postępowania dowodowego. Nadrzędnym celem instytucji prawnej jest zachowanie dobra dzieci i tego, aby na skutek rozwodu nie doszło do jego naruszenia.

Na podstawie wszystkich wymienionych wyżej procesów, sąd zamyka sprawę i ogłasza swój wyrok. Strona, która jest niezadowolona z wyroku pierwszej instancji ma prawo do odwołania się od niej na drodze apelacji.

Obowiązek alimentacyjny

Jeżeli jedna ze stron, zdaniem sądu, jest winna rozkładu pożycia małżeńskiego, to może być nałożony na nią obowiązek alimentacyjny. Szczegółowe regulacje są zapisane w art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Mowa w nim m.in. o obowiązku zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka, który ze względu na status materialny znajduje się w niedostatku. Ważne jest to, że obowiązek alimentacyjny w przypadku rozwodu cywilnego małżonka winnego za rozpad pożycia jest bezterminowy. W innych przypadkach okres ten wygasa po upływie pięciu lat od daty orzeczenia sądowego. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że konieczność opłacania alimentów wygasa w momencie, gdy uprawiony do nich zawrze kolejny związek małżeński.

Powód, który decyduje się na wystąpienie z pozwem rozwodowym w procesie cywilnym, musi liczyć się z niemałymi kosztami rozprawy i długim terminem oczekiwania na wyrok sądu. Jeśli małżeństwo zostało zawarte na mocy prawa cywilnego i kościelnego, warto pamiętać o znaczących różnicach w obu postępowaniach. Z kolei w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa dana osoba może liczyć na częściowe lub całkowite zwolnienie z opłaty procesowej.