Jako adwokat kościelny niejednokrotnie otrzymuję pytania dotyczące dzieci w małżeństwie. Do najczęściej zadawanych należą:
• „Nie mam dzieci i chcę uzyskać rozwód kościelny. Czy mam szansę?”.
• „Jestem po rozwodzie cywilnym, ale posiadamy wspólne dzieci. Czy możemy starać się o unieważnienie małżeństwa?”.
• „Z byłym współmałżonkiem nie mam dzieci. Obecnie jednak jestem w nowym związku i z obecnym partnerem spodziewamy się potomstwa. Czy unieważnienie ślubu kościelnego jest możliwe?”.
• „Nienawidzę dzieci. Mówiłem o tym przed ślubem. Nikt jednak nie brał tego na poważnie. Jak uzyskać stwierdzenie nieważności małżeństwa?”.
Dzieci rozumiane wieloaspektowo
Powyższe pytania jedynie potwierdzają, że kwestia dzieci rozumiana jest niejednolicie.
Możemy zatem wyróżnić co najmniej cztery aspekty, w których dzieci odgrywają rolę zasadniczą:
a) brak dzieci podczas kanonicznego związku małżeńskiego,
b) wspólne dzieci byłych małżonków,
c) potomstwo z nowego związku,
d) wykluczenie potomstwa w sakramentalnym związku małżeńskim.
Brak dzieci podczas kanonicznego związku małżeńskiego
Kodeks Prawa Kanonicznego wskazuje, iż małżeństwo jest przymierzem skierowanym nie tylko do dobra małżonków, lecz także do zrodzenia i wychowania potomstwa.
Czy to oznacza, iż brak dzieci powoduje nieważność małżeństwa? Nie do końca.
Otóż pozytywna wola posiadania dzieci nie jest warunkiem koniecznym do ważnego zawarcia ślubu kościelnego. Dlatego też np. w przypadku niepłodności jednego albo obojga małżonków, mogą oni wstąpić w sakramentalny związek małżeński, pomimo że oboje wiedzą, iż nie będą posiadać potomstwa. Innymi słowy, chodzi tu o intencję przyjęcia potomstwa, które z małżeństwa może – ale nie musi – być zrodzone.
W związku z powyższym brak dzieci nie prowadzi do stwierdzenia nieważności małżeństwa – nazywanego błędnie jako „rozwód kościelny”, czy „unieważnienie małżeństwa”. Nie oznacza to jednak, iż nie występują inne przyczyny mogące prowadzić do „unieważnienia ślubu kościelnego”.
Wspólne dzieci byłych małżonków
Drugie pytanie dotyczy sytuacji w której byli małżonkowie posiadają wspólne dzieci.
W tym przypadku pozostaje nadal aktualne to, co zostało powiedziane powyżej, z tym zastrzeżeniem, iż w obecnej sytuacji mamy do czynienia z dziećmi, a nie z ich brakiem.
Jednakże nie stanowią one „przeszkody” do starania się o – niepoprawnie nazywany – „rozwód kościelny”. Będzie to możliwe w sytuacji, gdy zostanie wykazana – przynajmniej po jednej ze stron – przyczyna mogąca spowodować „unieważnienie małżeństwa”, czyli np. niedojrzałość emocjonalna, uzależnienie od alkoholu, narkotyków, hazardu, czy seksu albo ustawiczne zdrady przed i po ślubie, czy też niechęć do ślubu w Kościele katolickim.
Potomstwo z nowego związku
Z bardzo podobną sytuacją do tej przedstawionej powyżej mamy do czynienia wówczas gdy po rozwodzie byli małżonkowie wstępują w nowe związki partnerskie, które bardzo często kończą się ślubem cywilnym i decyzją o posiadaniu dzieci.
Analogicznie i w tej sytuacji dzieci nie będą stanowić „przeszkody” do starania się o tzw. „unieważnienie ślubu kościelnego”. Złożenie wniosku, czyli skargi powodowej do właściwego sądu kościelnego będzie możliwe wówczas gdy przed, jak i po zawarciu ślubu kościelnego wystąpiła jedna z przyczyn powodujących stwierdzenie nieważności małżeństwa, nazywane niepoprawnie jako „rozwód kościelny”.
Wykluczenie potomstwa w sakramentalnym związku małżeńskim
Ostatnia z sytuacji ma miejsce wówczas gdy oboje małżonkowie – albo przynajmniej jeden z nich – przed zawarciem ślubu kościelnego pozytywnym aktem woli wykluczyli dobro zrodzenia i wychowania potomstwa, czyli chcieli, aby z małżeństwa nie było dzieci.
Co wskazuje na niechęć do dzieci?
W doktrynie wskazuje się, iż za awersją do dzieci przemawia:
• przeszkadzanie prokreacji, czyli np. stosowanie antykoncepcji naturalnej, hormonalnej, mechanicznej lub chemicznej,
• nieprzyjęcie życia poczętego, czyli np. dokonanie aborcji,
• brak troski o dziecko we wspólnocie małżeńskiej,
• nieangażowanie się w wychowanie potomstwa.
Kiedy dochodzi do wykluczenia potomstwa?
Jako prawnik i adwokat kościelny dodam, iż do wykluczenia potomstwa dochodzi wówczas, gdy mamy do czynienia z:
• pozytywnym aktem woli, czyli wolą zawarcia małżeństwa kościelnego, ale bez dzieci,
• przyczyną symulacji, czyli np. chęcią prowadzenia swobodnego życia bez zobowiązań albo pragnieniem robienia kariery naukowej lub zawodowej,
• przyczyną zawarcia ślubu, czyli np. szukaniem korzyści majątkowych albo chęcią zdobycia tytułu czy sławy,
• potwierdzeniem tego faktu przez wiarygodnych świadków.
Kancelaria Kanoniczna zapewni Ci wsparcie
Jeżeli w Twoim małżeństwie miała miejsce choć jedna z wyżej wskazanych sytuacji, to nie czekaj i już dziś rozpocznij proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa.
Tu znajdziesz więcej informacji: „Rozwód kościelny – od czego zacząć?”.