Choć biorący ślub ludzie przysięgają być ze sobą na dobre i złe, w chorobie i zdrowiu – rzeczywistość to weryfikuje i pokazuje, że bywa inaczej. Zaostrzające się konflikty w końcu mogą doprowadzić do rozwodu. Sęk w tym jednak, że rozwiązanie to funkcjonuje wyłącznie w prawie świeckim.

Istnieje jednak pewne rozwiązanie umożliwiające wiernym Kościoła katolickiego wziąć błędnie określany „rozwód kościelny”. I choć w myśl norm obowiązujących w Kościele jest to stwierdzenie nieważności małżeństwa, potocznie niepoprawnie nazywane jako „unieważnienie sakramentu małżeństwa”, to skutki ma podobne, tj. niejako zwalnia z dotrzymania danej przysięgi.

Osoby decydujące się ten krok składają stosowny pozew, który trafia przez sąd do małżonka. Co w takiej sytuacji może zrobić pozwany? Ma prawo do tzw. repliki, czyli odpowiedzi na skargę powodową. Jak zatem napisać takie pismo w sposób poprawny?

Czym jest skarga powodowa o stwierdzenie nieważności małżeństwa i w jakich okolicznościach można ją sporządzić?

Zanim jednak przejdziemy do omówienia tego jak stworzyć stosowną odpowiedź na pozew o „unieważnienie małżeństwa”, wpierw warto dowiedzieć się, czym jest skarga powodowa o orzeczenie nieważności małżeństwa i kiedy można złożyć taki wniosek oraz jakie elementy należy w nim zawrzeć?

„Rozwód kościelny” nie istnieje

Należy pamiętać, że Kościół katolicki nie dopuszcza do rozwodu rozumianego tak, jak w prawie świeckim. Nawet jeśli małżonkowie rozwiążą śluby cywilne, to wciąż, w myśl przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego, pozostają mężem i żoną. Niemniej partnerzy mają możliwość złożenia pozwu o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Dlatego w potocznej mowie przyjęło się, że to „rozwód kościelny”. W sprawie o uznanie małżeństwa za nieważnie zawarte może uczestniczyć adwokat kościelny specjalizujący się w procesach toczących się przed sądem biskupim.

Przygotowany pozew musi zawierać odpowiednią argumentację do „unieważnienia” związku małżeńskiego, czy raczej – uznanie go za niebyły. Sprawy nie należą do najkrótszych. Jak wykazuje praktyka, mogą one trwać nawet przez 2-3 lata. Dopiero w 2015 r. papież Franciszek wprowadził procedurę skróconego procesu, dzięki czemu, w odpowiednich warunkach, może on trwać tylko kilka miesięcy. Więcej na temat procesu skróconego można przeczytać tutaj: proces skrócony w praktyce.

Warto wiedzieć, że wniesienie pozwu ma również swój koszt. Jeśli w sprawie nie uczestniczy adwokat kościelny, to cena za tzw. „rozwód kościelny„ jest uzależniona od danego sądu kościelnego, który indywidualnie określa opłatę procesową. Dodatkowe wydatki mogą wystąpić w sytuacji, jeśli skorzysta się z pomocy biegłych sądowych. W uzasadnionych okolicznościach, czyli gdy np. sytuacja materialna strony nie pozwala jej na poniesienie takich opłat, sąd niekiedy orzeka o zwolnieniu z nich częściowo lub w całości.

Z jakich przyczyn można wnieść o „unieważnienie małżeństwa”?

Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. przewiduje kategorie przyczyn umożliwiających wniesienie skargi powodowej. Orzeczenie nieważności małżeństwa jest możliwe, gdy zaistniały:

braki w formie kanonicznej,
przeszkody zrywające,
niezdolność konsensualna,
wady zgody małżeńskiej,

Co to oznacza? W pierwszej kategorii znajdują się m.in. takie przyczyny jak brak stosownych uprawnień przez duchownego asystującego przy zawarciu małżeństwa.

Druga grupa to m.in.:

młody wiek małżonków (poniżej 16 dla mężczyzn i poniżej 14 lat dla kobiet),
uprzednia i trwała niemoc płciowa,
związek katolika z osobą nieochrzczoną,
bliskie pokrewieństwo lub powinowactwo w linii prostej.

W przypadku niezdolności konsensualnej mówimy o takich powodach jak:

choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy,
psychopatia, psychoza i nerwica,
parafilie,
homoseksualizm,
uzależnienia (w tym alkoholizm, narkomania, hazard).

Wady zgody małżeńskiej natomiast obejmują takie przyczyny jak symulacja, czyli niechęć do ślubu w Kościele katolickim albo pragnienie nieposiadania dzieci w małżeństwie.

Co powinna zawierać skarga powodowa?

Podobnie jak pozwy cywilne, tak i skarga powodowa musi zawierać wszelkie elementy formalne, w tym m.in. imiona i nazwiska stron, adresy ich stałego lub tymczasowego zamieszkania. Podaje się też przynależność do danej parafii. Należy wskazać sąd, do którego składa się wniosek, jasne sformułowanie przedmiotu sprawy, a także powód – czyli tytuł – nieważności małżeństwa. Ponadto trzeba opatrzyć pismo datą jego złożenia oraz podpisem własnym lub pełnomocnika, jakim jest adwokat kościelny, tj. prawnik kanonista.

Oprócz tego bardzo istotną rolę grają załączniki dołączane do pozwu o „unieważnienie” związku małżeńskiego. Wśród nich są różnego rodzaju dokumenty, w tym świadectwo ślubu kościelnego i wyrok rozwodowy. Ponadto niekiedy trzeba załączyć metrykę chrztu. Czasem – w zależności od powodu uznania ślubu za niebyły – konieczne będzie dostarczenie dokumentacji medycznej, w tym zaświadczeń wydanych przez psychiatrę lub innego lekarza, a także korespondencji między małżonkami (tradycyjnej i w wersji elektronicznej). Warto też przedstawić dowody w postaci zeznań świadków.

Przygotowanie stosownej odpowiedzi na skargę powodową

Co zrobić w momencie, gdy otrzyma się dekret przyjęcia skargi powodowej z sądu wraz z pismem od powoda? Można sporządzić odpowiedź na pozew o „unieważnienie małżeństwa”. Nazywany także repliką dokument stanowi sposób na obronę małżonka przed zarzutami znajdującymi się w we wniosku o tzw. „rozwód kościelny”. Czy jest to konieczne? Oczywiście, że tak, albowiem sąd będzie miał wyłącznie jednostronny obraz małżeństwa. Brak złożenia odpowiedzi na skargę powodową powoduje również, iż pozwany w sposób domniemany zgadza się na to, by uznać go np. za niezdolnego psychicznie do zawarcia związku małżeńskiego. Pismo to więc stanowi narzędzie obronne, lecz jego wzór nie istnieje.

Odpowiedź na skargę powodową zawiera stanowisko w sprawie pozwu, wskazując, że np. małżeństwo można uznać za niebyłe nie tylko ze względu na postępowanie pozwanego, ale i osoby wnoszącej o uznanie związku za nieważny. Innymi słowy, pozwany ma prawo wskazać, że „unieważnienie” powinno nastąpić nie tylko w oparciu o okoliczności wskazane w skardze powodowej.

Oczywiście można również zgodzić się z twierdzeniami zawartymi w skardze powodowej, co oddaje prawdę o przebiegu związku stron i przybliża je do uzyskania nieważności małżeństwa.

Bywają również przypadki, gdy współmałżonek nie zgadza się na stwierdzenie nieważności małżeństwa, wskazując, iż według niego małżeństwo zostało ważnie zawarte. Okoliczności na to wskazujące również można wyartykułować w odpowiedzi.

Co powinna zawierać odpowiedź na dekret przyjęcia skargi powodowej? Czy istnieje wzór takiego pisma?

Przede wszystkim należy udzielić odpowiedzi na pytania, jakie sąd kościelny zadał w dekrecie. Najczęściej jest ich kilka i dotyczą tego:

czy wspólnota małżeńska może zostać wznowiona?
czy pozwany zgadza się z wniesionymi tytułami prawnymi?
czy strona pozwana chce zaproponować swoje tytuły związane ze stwierdzeniem nieważności małżeństwa?

Jeśli więc nie ma zgody na tezy zawarte w pozwie i chce wykazać się, iż sakrament małżeństwa był nieważny z innego powodu, to należy to zawrzeć w replice. Należy w niej wykazać również stosowne fakty oraz dowody.

Dokument nie ma gotowego wzoru. Co więcej, wiedza z zakresu prawa kanonicznego nie jest powszechna, więc przygotowanie odpowiedzi na skargę powodową bywa kłopotliwe. W takich sytuacjach pozwani decydują się na skorzystanie z pomocy adwokata kościelnego, który zna zapisy Kodeksu Prawa Kanonicznego i wie na co zwraca uwagę sąd biskupi. Wraz z nim można przygotować replikę oddającą perspektywę pozwanego.

Ile jest czasu na złożenie odpowiedzi na skargę powodową?

Z momentem dostarczenia – najczęściej przez Pocztę Polską – pozwu o „unieważnienie małżeństwa”, zawiadamia się również adresata o czasie, w jakim musi dostarczyć stosowną odpowiedź. Termin ten liczy 15 dni od otrzymania dekretu z sądu. Pismo najlepiej odesłać listem poleconym. Jeśli jednak nastąpiły okoliczności uzasadniające prośbę, można wnieść o wydłużenie tego terminu.

Nie warto pozostawać biernym

Przede wszystkim warto wiedzieć, iż stwierdzenie nieważności małżeństwa otrzymują obie strony, zaś w procesie kościelnym o orzeczenie nieważności małżeństwa nie ma orzekania winy. Dlatego też warto zaangażować się proces, bo każda ze stron będzie „wygraną”.

Jakie konsekwencje grożą, jeśli nie udzieli się odpowiedzi na pozew o „unieważnienie małżeństwa”? Brak reakcji na skargę powodową oznacza rezygnację z prawa do przedstawienia swoich racji przeciw tytułom prawnym i uzasadnieniom powoda. Brak uczestnictwa strony pozwanej powoduje również, iż sądowi trudniej jest dotrzeć do prawdy o związku stron.

Co więcej, jeśli pozwany będzie chciał ponownie zawrzeć związek małżeński w Kościele, to w przypadku nałożenia klauzuli zakazu będzie to stanowić przeszkodę. Sąd może bowiem nałożyć zakaz zawierania ślubu kościelnego albo postawić warunki, jakie będziesz trzeba wpierw spełnić, nim dostąpi się tego sakramentu także gdy pozwany nie angażuje się w proces.

Dlatego też tak ważne jest w takich sytuacjach korzystanie z pomocy adwokatów zaznajomionych z prawem kanonicznym, którzy podejmują się pomocy również pozwanym w tzw. „rozwodach kościelnych”.

Sprawdź jakie cechy powinien posiadać dobry adwokat kościelny.

5/5 - (4 votes)

Jak napisać odpowiedź na skargę powodową? Czy istnieje wzór takiego dokumentu?