Kancelaria kanoniczna niejednokrotnie otrzymuje zapytania o istotne prawa i obowiązki małżeńskie. Osoby zastanawiają się, czy obowiązki małżeńskie według prawa kanonicznego obejmują także zakaz aborcji i in vitro.
W szczególności, czy brak współżycia może stanowić podstawę w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa, określanym błędnie jako „rozwód kościelny” czy „unieważnienie małżeństwa kościelnego”. Wreszcie, jak niespełnianie obowiązku małżeńskiego może wpłynąć na tzw. „unieważnienie sakramentu małżeństwa”.
Istotne obowiązki małżeńskie – czym są?
Prawa i obowiązki małżonków według Kościoła są złożone. Definicja istotnych obowiązków małżeńskich nie istnieje. Nie znajdziemy ich wyczerpującego katalogu ani w Kodeksie Prawa Kanonicznego, ani w Instrukcji procesowej Dignitas connubii.
Co więcej, prawodawca kościelny nie tylko nie precyzuje ich znaczenia, lecz także nie proponuje zakresu w jakim miałyby one się mieścić. Kwestia ta została pozostawiona doktrynie kanonistycznej oraz orzecznictwu sądów kościelnych. Dlatego też obowiązki małżeńskie według Kościoła nie mają katalogu zamkniętego.
Chcąc jednak nakreślić obszar występowania istotnych obowiązków małżeńskich, należy odnieść się do celów małżeństwa oraz jego przymiotów.
Oznacza to, iż mieszczą się one w obszarze: jedności i nierozerwalności małżeństwa oraz dobra małżonków i dobra zrodzenia i wychowania potomstwa.
Dobra te funkcjonują w Kościele katolickim od bardzo dawna, gdyż wskazaniem ich zajął się św. Augustyn (jedność, nierozerwalność małżeństwa i dobro zrodzenia oraz wychowania potomstwa) oraz Sobór Watykański II (dobro małżonków).
Istotne cele małżeństwa
Kodeks Prawa Kanonicznego wskazuje, iż małżeńskie przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury do dobra małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zostało między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu.
Każdy adwokat kanoniczny wskaże, iż istotnymi celami małżeństwa jest dobro małżonków oraz dobro zrodzenia i wychowania potomstwa.
Nie sposób jednak wskazać precyzyjnej definicji każdego z nich, gdyż prawo nie jest w stanie ujmować w ramy prawne każdych kwestii, w szczególności tych z obszaru kanonicznego prawa małżeńskiego.
Zdrada małżeńska wykluczona
Istotnym obowiązkiem małżeńskim, dzięki któremu realizuje się dobro małżonków jest przede wszystkim obowiązek zachowania wierności, czyli wyłączności małżeńskiej.
Co to oznacza w praktyce? Otóż małżeństwo powstaje pomiędzy kobietą a mężczyzną i to oni tworzą wspólnotę małżeńską, przez co powinni spełniać obowiązek wzajemnej pomocy. Spełnianie obowiązku małżeńskiego jest niezwykle istotne, gdyż oboje nawzajem powinni okazywać sobie troskę, wsparcie i zrozumienie.
Co więcej, zobowiązani są powstrzymywać się od nawiązywania relacji duchowych czy intymnych z innymi osobami. Dlatego też zdrada małżeńska – zarówno emocjonalna, jak i seksualna – są zaprzeczeniem obowiązku wierności i wyłączności małżeńskiej i stanowią o naruszeniu umowy małżeńskiej. Przy czym impotencja nie jest tym samym co bezpłodność.
Warto także zaznaczyć, iż obowiązek ludzkiego pożycia intymnego ze współmałżonkiem również mieści się w tym katalogu.
Dlatego też impotencja, czyli uprzednia i trwałość niemożność dokonania stosunku małżeńskiego jest jedną z 12 zrywających przeszkód małżeńskich. Dzięki niej możliwe jest zainicjowanie procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa, nazywanego niepoprawnie jako „rozwód kościelny” czy „unieważnienie małżeństwa”.
In vitro i aborcja – Kościół mówi nie
Z kolei istotnym obowiązkiem małżeńskim pozwalającym urzeczywistnić się dobru zrodzenia i wychowania potomstwa jest obowiązek pożycia intymnego zmierzającego do zrodzenia potomstwa.
W praktyce obowiązek ten odnosi się do współżycia seksualnego, które doprowadzi do zrodzenia potomstwa. Relacja intymna stron powinna być dokonywana w sposób ludzki i naturalny.
Wykluczone są wszelkie metody antykoncepcji, gdyż nie zmierzają one do zrodzenia potomstwa. Także poczęcie dzieci bez seksualnego współdziałania małżonków – np. poprzez procedurę in vitro – nie jest zgodne z nauką Kościoła katolickiego.
Jednakże kanoniczne prawo małżeńskie nie narzuca liczby dzieci. To małżonkowie powinni o tym decydować, kierując się metodą, jaką jest naturalne planowanie rodziny (NPR).
Poza tym, istnieje obowiązek przyjęcia potomstwa poczętego ze współmałżonkiem. Oznacza to całkowity zakaz aborcji, niezależnie od tego, czy dany przypadek jest dozwolony na gruncie Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.
Z kolei według Kodeksu Prawa Kanonicznego osoba, która powoduje przerwanie ciąży, po zaistnieniu skutku, podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa (latae sententiae).
Istotne przymioty małżeństwa
Jako prawnik i adwokat kościelny zaznaczę, iż istotne przymioty małżeństwa zostały określone w Kodeksie Prawa Kanonicznego. Wskazuje on, iż istotnymi przymiotami małżeństwa są jedność i nierozerwalność, które w małżeństwie chrześcijańskim nabierają szczególnej mocy z racji sakramentu.
Jedność małżeństwa oznacza związek jednego mężczyzny z jedną kobietą. Innymi słowy jest to monogamia. Jako prawnik kanonista dodam, iż jedność małżeństwa obejmuje także wierność małżeńską. Dlatego też osoba wykluczająca jedność małżeństwa – np. poprzez ustawiczne zdrady – dopuszcza się także naruszenia wierności małżeńskiej.
Pozostawanie zaś w relacji pozamałżeńskiej w czasie zawierania małżeństwa lub wkrótce po ślubie stanowi jedną z okoliczności przemawiających za wszczęciem procesu skróconego (processus matrimonialis brevior coram Episcopo). Umożliwia on uzyskanie stwierdzenia nieważności małżeństwa – czyli tzw. „unieważnienia ślubu kościelnego” w zaledwie kilka miesięcy. Tu można sprawdzić jak to zrobić: JAK UZYSKAĆ „ROZWÓD KOŚCIELNY” W ZALEDWIE DWA MIESIĄCE?
Nierozerwalność małżeństwa wiąże się z koniecznością wstąpienia w sakramentalny związek małżeński dozgonnie, czyli do końca życia jednej ze stron.
Oznacza to, iż osoba zawierając ślub kościelny czasowo albo jedynie „na próbę” afirmuje wykluczenie nierozerwalności małżeństwa. Także osoba, która pozytywnym aktem woli chce uzyskać rozwód świecki (cywilny), aby mogła zawrzeć inne małżeństwo, wyklucza nierozerwalność małżeństwa.
Istotne obowiązki małżeńskie a „rozwód kościelny”
Jako adwokat prawa kanonicznego – określany także jako adwokat od (do) „rozwodu kościelnego” – dodam, iż istotne obowiązki małżeńskie powiązane są ściśle z jedną z grup podstaw o stwierdzenie nieważności małżeństwa.
Powody te ujęte są w oparciu o niezdolność konsensualną. Obejmują one m.in. wszelkie zaburzenia struktury osobowości, które powodują, iż istotne obowiązki małżeńskie nie mogą być podjęte i wykonywane. Należą do nich m.in.: chroniczny alkoholizm, narkomania, uzależnienie od hazardu, seksoholizm, homoseksualizm, transeksualizm, choroba psychiczna czy osobowość niedojrzała emocjonalnie.
„Unieważnienie ślubu kościelnego” – od czego zacząć?
Rozpoczęcie procesu o tzw. „unieważnienie małżeństwa kościelnego”, czyli stwierdzenie nieważności małżeństwa rozpoczyna się od porady prawnej z prawnikiem kościelnym.
Kancelaria prawa kanonicznego i pracujący w niej adwokat kościelny udzieli Ci pomocy i określi Twoje szanse w procesie o „unieważnienie sakramentu małżeństwa”.
Zobacz jak prawnik kanoniczny może Ci pomóc: „ROZWÓD KOŚCIELNY” – OD CZEGO ZACZĄĆ?