Zanim przejdziemy do omówienia zagadnienia, którego tematem jest dyspensa papieska od małżeństwa zawartego a niedopełnionego, warto zauważyć, iż zgodnie z prawem Bożym małżeństwo stanowi związek kobiety oraz mężczyzny, który jest nierozerwalny.
Nie ma więc możliwości zainicjowania procesu o – błędnie określany – „rozwód kościelny”, tak jak w przypadku ślubu cywilnego, gdzie toczy się postępowanie o rozwód albo unieważnienie małżeństwa.
Istnieją jednak sytuacje, gdy małżeństwo kanoniczne zostało zawarte ważnie, ale nie doszło do jego skonsumowania. W takim przypadku istnieje możliwość wystąpienia z prośbą, której przedmiotem jest dyspensa papieska od małżeństwa zawartego a niedopełnionego.
Małżeństwo w Kościele katolickim stanowi trwały związek, który nie może być rozwiązany przez żadną instytucję oraz inne osoby. Niestety zdarza się, że kobieta i mężczyzna zawarli sakramentalny związek małżeński, ale nie doszło między nimi do zbliżenia cielesnego.
W takim przypadku sakrament małżeństwa w Kościele katolickim zostaje zawarty ważnie, ale jest niedopełniony (matrimonium ratum sed non consummatum).
Przyjrzyjmy się zatem czym jest dyspensa oraz kto może jej udzielić. Co więcej, odpowiemy na pytanie czym różni się Przywilej Piotrowy a Przywilej Pawłowy oraz jak definiuje się małżeństwo niedopełnione?
Czym jest dyspensa papieska oraz kto może jej udzielić?
Kodeks Prawa Kanonicznego wskazuje, że dyspensa to rozluźnienie prawa czysto kościelnego w poszczególnym wypadku.
Prawo kanoniczne dodaje, iż dyspensy może udzielić podmiot posiadający władzę wykonawczą w granicach jego kompetencji, a także taki, któremu wyraźnie lub pośrednio przysługuje władza dyspensowania – na mocy samego prawa albo zgodnej z prawem delegacji.
Pojęcie dyspensy najczęściej występuje w kontekście takich sytuacji jak: dyspensa od mszy (czyli od obowiązku uczestnictwa w Eucharystii) lub dyspensa od postu. Czym innym jest jednak dyspensa papieska od małżeństwa zawartego a niedopełnionego.
Warto zaznaczyć, iż tylko Stolica Apostolska rozpoznaje fakt niedopełnienia małżeństwa i istnienie słusznej przyczyny do udzielenia dyspensy. Dyspensa od małżeństwa zawartego a niedopełnionego udzielana jest przez samego Biskupa Rzymskiego, czyli papieża.
Dyspensa papieska od małżeństwa niedopełnionego
Jak już wcześniej wspomniano, istnieją szczególne przypadki, że małżeństwo może być rozwiązane, nawet gdy miał miejsce ślub kościelny.
Sakrament zawarty pomiędzy osobami, które są ochrzczone, jak również pomiędzy osobą ochrzczoną oraz nieochrzczoną zgodnie z prawem może być ze słusznej przyczyny rozwiązane.
W takich sytuacjach dyspensy od małżeństwa udziela sam papież na prośbę obojga współmałżonków lub też jednego z nich.
Warto pamiętać, że wspomniana dyspensa papieska od małżeństwa niedopełnionego bardzo często wymaga przedstawienia przez każdą ze stron niepodważalnych dowodów niedopełnienia ślubu kościelnego.
Przywilej Piotrowy a Przywilej Pawłowy
Zagadnienie dyspensy papieskiej niesie ze sobą również konieczność omówienia takich pojęć jak: Przywilej Piotrowy oraz Przywilej Pawłowy. Spotkać się z nimi można czytając liczne artykuły na temat małżeństwa w prawie kanonicznym.
Przywilej Piotrowy to prawo Biskupa Rzymskiego do rozwiązania małżeństwa zawartego a niedopełnionego. Innymi słowy, to przywilej, na mocy którego dochodzi do rozwiązania sakramentalnego związku małżeńskiego, które został zawarty w sposób ważny, lecz niedopełniony (matrimonium ratum et non consummatum).
Podstawę tego prawa odnajdziemy m.in. w przepisach Kodeksu Prawa Kanonicznego, gdzie wskazuje się, że małżeństwo niedopełnione, zawarte przez ochrzczonych lub między stroną ochrzczoną i stroną nieochrzczoną, może być ze słusznej przyczyny rozwiązane przez Biskupa Rzymskiego, na prośbę obydwu stron lub tylko jednej, choćby druga się nie zgadzała.
Przywilej Pawłowy to prawo osoby nawróconej na wiarę do rozwiązania małżeństwa zawartego przez dwie osoby nieochrzczone.
Na jego podstawie osoba po przyjęciu chrztu może zerwać węzeł małżeński zawarty przed przyjęciem chrztu z osobą nieochrzczoną. Odbywa się to poprzez zawarcie ponownego związku małżeńskiego.
Innymi słowy, przywilej wiary to uprawnienie osoby ochrzczonej do zerwania zawartego wcześniej małżeństwa z osobą nieochrzczoną. Jednak jest to możliwe jedynie pod warunkiem, gdy osoba nieochrzczona odeszła, czyli nie chce mieszkać ze stroną ochrzczoną albo nie chce mieszkać z nią bez obrazy Boga Stwórcy.
Przywilej Pawłowy nie będzie mieć miejsca, jeżeli osoba po przyjęciu chrztu dała powód do odejścia stronie nieochrzczonej.
Ciekawostkę stanowi fakt, że w praktyce kanonicznej przywilej Pawłowy znajduje swoje zastosowanie wówczas, gdy nieochrzczeni współmałżonkowie wezmą rozwód cywilny, a następnie jedno z nich, tuż po przyjęciu sakramentu chrztu, chce stanąć przed ołtarzem z inną osobą.
Czym jest małżeństwo niedopełnione i dlaczego nie jest tym samym co brak posiadania dzieci?
Małżeństwo niedopełnione – co to znaczy? Kodeks Prawa Kanonicznego wskazuje, iż dopełnienie małżeństwa ma miejsce wówczas, gdy małżonkowie podjęli w sposób ludzki akt małżeński przez się zdolny do zrodzenia potomstwa.
Innymi słowy, małżeństwo kościelne zostaje dopełnione jedynie wtedy, gdy dochodzi do zbliżenia płciowego małżonków. Nie każdy jednak rodzaj takiego stosunku seksualnego jest w świetle prawa kościelnego uznawany za akt małżeński.
Zgodnie z obowiązującym prawem współżycie musi odbywać się humano modo, czyli na sposób ludzki. Zakłada ono świadomość, dobrowolność i pełność. Inne sposoby obcowania płciowego – np. z użyciem przemocy lub w sposób nierozumny – w tym przypadku nie mogą być uznane za akt małżeński.
Warto także zauważyć, iż przepisy prawa kanonicznego wskazują, że gdy po zawarciu małżeństwa małżonkowie wspólnie zamieszkali, domniemywa się dopełnienie, dopóki coś przeciwnego nie zostanie udowodnione.
Tym samym należy podkreślić, że sakrament małżeństwa uważa się za dopełniony, jeżeli doszło do aktu małżeńskiego. Brak posiadania potomstwa nie oznacza, iż podczas trwania związku małżeńskiego nie miało miejsce obcowanie płciowe.
Od czego należy rozpocząć starania o dyspensę papieską od małżeństwa zawartego a niedopełnionego?
Pierwszym krokiem jest konsultacja ze specjalistą prawa kanonicznego, którym jest adwokat kościelny.
Wówczas prawnik kanonista określi, czy w danym przypadku zasadnym jest wniesienie stosownej prośby do kompetentnej władzy kościelnej o udzielenie dyspensy. Jeżeli istnieją powody do zainicjowania procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego, to strona również zostanie o tym poinformowana.
Jeżeli zaś adwokat prawa kanonicznego wskaże, iż w danym przypadku istnieją podstawy do zainicjowania procesu o dyspensę papieską od małżeństwa zawartego a niedopełnionego, to kolejnym krokiem będzie sporządzenie stosownego pisma, którym jest prośba o dyspensę super rato, której wzór nie istnieje.
W procesach o dyspensę zawsze musi brać udział obrońca węzła małżeńskiego. Adwokat kościelny odgrywa główną rolę na początku – podczas redagowania stosownej prośby o udzielenie dyspensy. Petent, jednakże co do zasady występuje we własnym imieniu.
Jak udowodnić małżeństwo niedopełnione? Czyli argumenty przemawiające za niedopełnieniem małżeństwa
Istotne w przypadku ubiegania się o dyspensę jest w szczególności udowodnienie, iż nie doszło do dopełnienia małżeństwa. W wielu sytuacjach rozwiązanie niedopełnionego małżeństwa może dojść do skutku poprzez dwie grupy głównych argumentów.
Pierwszym z nich jest argument moralny. W jego skład wchodzą: oświadczenia stron, zeznania świadków, dokumenty, poszlaki i domniemania. Główną rolę odgrywać będą oświadczenia stron złożone pod przysięgą, a także zeznania wiarygodnych świadków i dokumenty.
Istotne dla tego typu argumentów ma przede wszystkim zgoda w zeznaniach obu stron, a także ich prawdomówność. Jeżeli tylko jedno z nich twierdzi, że wspomniane małżeństwo pozostało nieskonsumowane, będzie niezwykle ciężko udowodnić tezę o niedopełnieniu małżeństwa, ale nie jest to niemożliwe, gdyż np. przedstawione dokumenty medyczne będą temu zaprzeczać.
Kolejnym argumentem jest argument fizyczny, który polega na oględzinach ciała małżonków. Dzięki temu można udowodnić, że kobieta przebywająca w związku małżeńskim jest nadal dziewicą albo mężczyzna posiada niewłaściwą budowę narządów płciowych. Tym zajmują się biegli sądowi, co do zasady lekarze.
Nie bez znaczenia jest także słuszna, czyli proporcjonalnie ważna przyczyna dyspensowania. Stanowi ona istotny element w całym procesie dyspensowania. Dlatego też bardzo ważnym jest, aby zdawać sobie sprawę z tego, że wspomniana dyspensa od małżeństwa ważnego, ale małżeństwa niedopełnionego może zostać udzielona jedynie przez papieża tylko w uzasadnionych przypadkach.
Ponadto obie strony muszą wykazać, że nie widzą żadnych szans na pogodzenie się i tym samym dalsze kontynuowanie życia będąc w związku małżeńskim.
Dyspensa papieska od małżeństwa zawartego a niedopełnionego. Jakie dokumenty wymaga procedura oraz na czym ona polega?
Każdy kto pragnie zainicjować procedurę dyspensy od małżeństwa zawartego a niedopełnionego musi przygotować specjalne pismo wraz ze stosownymi dokumentami.
Prośba ta jednak, nim dotrze do Ojca Świętego, swój początek zaczyna w diecezji. Kuria mieści się zazwyczaj w centrach miast, np. Warszawa, Lublin, Kraków, Sandomierz czy Radom.
W przypadku gdy biskup uzna, iż istnieją ku temu właściwe przesłanki, wszczyna proces dowodowy. Po zgromadzeniu odpowiednich dowodów, dokumentacja przesyłana jest do Watykanu, a jej odbiorcą jest Trybunał Roty Rzymskiej (do 2011 r. właściwa była Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów).
Kiedy dyspensa zostanie udzielona, jej reskrypt Stolica Apostolska przesyła do biskupa. Następnie zawiadamia on strony oraz proboszcza parafii, gdzie małżeństwo zostało zawarte, a także proboszcza parafii, gdzie strony przyjęły chrzest. Duchowni ci zobligowani są dokonać adnotacji o udzielonej dyspensie w księdze małżeństw i ochrzczonych.
Dyspensa papieska – podsumowanie
Aktualnie obowiązującą w Kodeksie Prawa Kanonicznego powszechną zasadą jest reguła nienaruszalności węzła sakramentu, która bezpośrednio wynika z prawa Bożego. Oznacza to, iż każde małżeństwo kościelne zawarte ważnie i tym samym dopełnione, nie może być w żaden sposób rozwiązane.
Zakończenie takiego związku nie jest możliwe poprzez żaden z aktualnie urzędujących organów władzy kościelnej lub też żadną inną mocą ludzką.
Należy jednak mieć świadomość tego, iż w wyjątkowych okolicznościach możliwa jest między innymi do uzyskania dyspensa papieska od małżeństwa niedopełnionego (matrimonium ratum et non consummatum). Stolica Apostolska rozpoznaje fakt niedopełnienia małżeństwa i istnienie słusznej przyczyny. Jednakże jedynie Biskup Rzymski, czyli papież udziela takiej dyspensy.
Nie powinniśmy jednak zapominać o tym, iż może zdarzyć się sytuacja, gdy stronom udało się oszukać władzę kościelną i tym samym doprowadzić do rozwiązania skonsumowanego już małżeństwa. Należy jednak mieć świadomość, że w takiej sytuacji, pomimo udzielonej już przez papieża dyspensy, zawarty podczas ślubu, węzeł małżeński nie zostaje rozerwany.
Tym samym oznacza to, że żadna ze stron zgodnie z literą prawa nie może ponownie wstąpić w kolejny związek małżeński.
Jak kancelaria kanoniczna może Ci pomóc?
Jako kancelaria prawa kanonicznego świadczymy kompleksową pomoc z zakresu prawa kanonicznego, a także pomagamy osobom, które chcą wnieść prośbę o dyspensę od małżeństwa zawartego a niedopełnionego.
Obszar naszej działalności obejmuje także udział w postępowaniach o stwierdzenie nieważności małżeństwa, określanych błędnie jako „rozwód kościelny” czy „unieważnienie ślubu kościelnego”.
Dowiedz się jakie powody umożliwiają rozpoczęcie procesu o „unieważnienie małżeństwa” w 45 dni: JAK UZYSKAĆ STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA W 45 DNI? CZYLI PROCES SKRÓCONY W PRAKTYCE.